Σαν σήμερα, στις 17 Νοεμβρίου 1973, λαμβάνει μέρος η αιματηρή καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Το ‘Πολυτεχνείο’ αποτέλεσε τη μαζικότερη και σημαντικότερη αντίσταση απέναντι στη στρατιωτική δικτατορία που είχε επιβληθεί 6,5 χρόνια νωρίτερα στην Ελλάδα.
Από τις 21 Απριλίου 1967, η Ελλάδα βρισκόταν υπό στρατιωτικό καθεστώς. Ομάδα αξιωματικών του ελληνικού στρατού υπό την ηγεσία του συνταγματάρχη Πυροβολικού Γεωργίου Παπαδόπουλου, του ταξίαρχου Τεθωρακισμένων Στυλιανού Παττακού και του συνταγματάρχη Πυροβολικού Νικόλαου Μακαρέζου, κινητοποίησε μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις καταλύοντας το πολίτευμα της χώρας. Η προσωρινή κυβέρνηση υπό τον Παναγιώτη Κανελλόπουλου που είχε οριστεί από τον επικεφαλής του θρόνου Κωνσταντίνο, αιφνιδιάζονται από τις κινήσεις των αξιωματικών, και οι συνταγματάρχες αναλαμβάνουν την εξουσία, ορίζοντας τον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, Κωνσταντίνο Κόλλια ως νέο πρωθυπουργό αλλά διατηρώντας τον Γ.Παπαδόπουλο ως αδιαμφισβήτητο επικεφαλής.
Το νέο καθεστώς κατάργησε ένα μεγάλο αριθμό ατομικών ελευθεριών των πολιτών της χώρας, διέλυσε τα πολιτικά κόμματα και συνδικαλιστές οργανώσεις, ενώ φυλάκισε, βασάνισε και εξόρισε τους πολιτικούς του αντιπάλου, βάζοντας τη χώρα στο γύψο για 7 χρόνια. Οι φοιτητές και οι σύλλογοι τους, βρέθηκαν επίσης από την αρχή στο στόχαστρο της καταστολής, λόγο και των προοδευτικών ιδεών που έφεραν και καλλιεργούνταν μέσα στους πανεπιστημιακούς χώρους που είχαν αρχίσει να γίνονται προσβάσιμοι σε όλο και περισσότερο κόσμο. Η Χούντα είχε επίσης επιβάλλει και το νόμο 1347, που προέβλεπε την υποχρεωτική στρατολόγηση των πιο ‘αντιδραστικών νέων’ οδηγώντας δεκάδες νέους με τη βία στα στρατόπεδα.
Προάγγελος της εξέγερσης του Νοέμβρη, αποτέλεσε η πρώτη μαζική δημόσια αντίθεση στο καθεστώς από τους φοιτητές και φοιτήτριες το Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου, όπου διαδήλωσαν μαζικά καταλαμβάνοντας αρχικά το Πολυτεχνείο και στη συνέχεια την παλιά Νομική. Οι διαδηλώσεις αυτές είχαν αντιμετωπίσει τη βίαιη καταστολή από το καθεστώς.
Στις 14 Νοεμβρίου 1973, φοιτητές του Πολυτεχνείου αποφάσισαν αποχή από τα μαθήματα και ξεκίνησαν διαδηλώσεις καθώς εξέδωσαν ψήφισμα, με το οποίο ζητούσαν την ανάκληση των αποφάσεων της Χούντας, την άμεση διεξαγωγή των φοιτητικών εκλογών, εκδημοκρατισμό των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων, αύξηση των δαπανών για την παιδεία στο 20% του προϋπολογισμού και ανάκληση του Ν.1347 για την αναγκαστική στράτευση των φοιτητών.
Εκατοντάδες φοιτητές και φοιτήτριες οχυρώνονται μέσα στα κτίρια του Πολυτεχνείου, ορίζουν συντονιστική επιτροπή, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούνται επιτροπές και σε όλες τις σχολές για την επικοινωνία και την οργάνωση της κατάληψης. Συγκροτούνται συνεργεία φοιτητών, που έγραφαν συνθήματα σε πλακάτ, σε τοίχους, στα τρόλεϊ, στα λεωφορεία και στα ταξί, εντός του Πολυτεχνείου οργανώνεται εστιατόριο και νοσοκομείο, ενώ ομάδες φοιτητών αναλαμβάνουν την περιφρούρηση του χώρου, Πέραν αυτών κατασκευάζεται και λειτουργεί ραδιοφωνικός πομπός για τη μετάδοση των αιτημάτων τους στους κατοίκους της Αθήνας.
Η αστυνομία, αλλά και παραστρατιωτικές οργανώσεις όπως το Κόμμα της 4ης Αυγούστου, προσπαθούν να εισβάλλουν χωρίς όμως αποτέλεσμα. Περιορίζονται τελικά στην αρχική περικύκλωση του Πολυτεχνείο για την ανακοπή του εφοδιασμού των καταληψιών.
Η είδηση της εξέγερσης μεταδίδεται, και χιλιάδες κάτοικοι της Αθήνας κατεβαίνουν από όλους τους δρόμους προς το κέντρο για να ενισχύσουν τους νέους και τις νέες που βρίσκονταν εγκλωβισμένοι. Καταφέρνουν και σπάνε τον κλοιό, και η κατάληψη ενισχύεται με δεκάδες απλούς πολίτες, εργάτες αλλά ακόμα και αγρότες που έφτασαν από την επαρχία. Έτσι συγκροτείται η πρώτη μαζική παλλαϊκή διαμαρτυρία, στα χρόνια του στρατιωτικού καθεστώτος. Συγκρούσεις με ασφαλίτες, αστυνομικούς, στρατιωτικούς αλλά και παραστρατιωτικούς συνεχίζουν να λαμβάνουν μέρος όλες τις μέρες μέχρι και το βράδυ της 16ης Νοέμβρη που οι διαμαρτυρόμενοι εγκλωβίζονται εντός του χώρου του Πολυτεχνείου. Παράλληλα, διαπραγματεύσεις έχουν ξεκινήσει για την αποχώρηση των φοιτητών-ριών από την κατάληψη.
Το καθεστώς, βλέποντας την αδυναμία της αστυνομίας να καταστείλει την εξέγερση, κινητοποιεί μονάδες του στρατού. Τρεις μοίρες ΛΟΚ, και μία μοίρα Αλεξιπτωτιστών από τη Θεσσαλονίκη συγκεντρώνονται στον σταθμό Λαρίσης, αναμένοντας να λάβουν εντολές. Παράλληλα τρία άρματα μάχης κατεβαίνουν από το Γουδή και περικυκλώνουν τις πύλες. Ένα από αυτά στέκεται απέναντι από την κεντρική πύλη, πάνω στην οποία φαίνονται συνθήματα για έξοδο από το ΝΑΤΟ, κατά των ΗΠΑ αλλά και κατά της εξουσίας. Ο σταθμός του Πολυτεχνείου συνεχίζει τις εκκλήσεις προς τους στρατιώτες να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους και να μη στραφούν εναντίον των αδελφών τους, χωρίς όμως να εισακουστούν. Στις 3 τα ξημερώματα, το άρμα ορμάει στην κεντρική πύλη και τη διαλύει, συνθλίβοντας μαζί και φοιτητές-ριες που βρίσκονταν από πίσω της. Μαζί με το άρμα εισβάλουν και ειδικές δυνάμεις του στρατού και αστυνομικοί κυνηγώντας, χτυπώντας και συλλαμβάνοντας τους νέους και νέες που είχαν παραμείνει μέσα. Ταυτόχρονα ελεύθεροι σκοπευτές από γειτονικές ταράτσες, αλλά και αστυνομικοί που είχαν περικυκλώσει τον χώρο, πυροβολούν προς όποιον-α προσπαθεί να διαφύγει. Το κυνηγητό και οι δολοφονίες συνεχίζονται μέχρι και την επόμενη μέρα, ακόμα και σε δρόμους μακριά από το ίδρυμα του Πολυτεχνείου. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση της Αστυνομίας, στις 17 Νοεμβρίου συνελήφθησαν 840 άτομα. Όμως, μετά τη πτώση της δικτατορίας, αξιωματικοί της Αστυνομίας, ανακρινόμενοι, ανέφεραν ότι οι συλληφθέντες ξεπέρασαν τα 2400 άτομα. Οι νεκροί επισήμως ανήλθαν στα 24 άτομα, αλλά από πολλούς ιστορικούς θεωρείτο ότι το νούμερο είναι αρκετά μεγαλύτερο. Οι τραυματίες κρίθηκε αδύνατο να υπολογιστούν!
Λίγες μέρες αργότερα, στις 25 Νοεμβρίου, αξιωματικοί του καθεστώτος, με επικεφαλής τον διοικητή της στρατιωτικής αστυνομίας ΕΑΤ – ΕΣΑ, ταξίαρχο Δημήτριο Ιωαννίδη, θα ανατρέψουν τον Παπαδόπουλο, για να επιβάλλουν όμως ένα ακόμα σκληρότερο καθεστώς. Η φλόγα της ανατροπής της Χούντας είχε όμως ανάψει. Και θα χρειαζόταν λιγότερο από ένα χρόνο για την τελική της ανατροπή. Σε μία συμβολική αλλά και αφομοιωτική κίνηση, η νέα ελληνική δημοκρατία, κάλεσε της πρώτες ελεύθερες εκλογές, ανήμερα της πρώτης επετείου της καταστολής της εξέγερσης, στις 17 Νοεμβρίου 1974.
Η ‘Δίκη του Πολυτεχνείου’ (16 Οκτωβρίου – 30 Δεκεμβρίου 1975) διεξήχθη στη δικαστική αίθουσα των Φυλακών Κορυδαλλού, ενώπιον του πενταμελούς εφετείου Αθηνών, με κατηγορούμενους 33 στελέχη της δικτατορίας της 21ης Απριλίου 1967 για εγκλήματα που σύμφωνα με το κατηγορητήριο, διέπραξαν κατά την Εξέγερση του Πολυτεχνείου (15 Νοεμβρίου – 17 Νοεμβρίου 1973) αλλά και τις μέρες που ακολούθησαν. Έπειτα από συνολικά 2,5 μήνες διάρκεια κατά την οποία κατέθεσαν περισσότεροι από 350 μάρτυρες και 6μερη σύσκεψη, ο πρόεδρος του δικαστηρίου ανακοίνωσε τις ποινές σε βάρος είκοσι από τους κατηγορούμενους, ενώ απάλλαξε τους υπόλοιπους δώδεκα. Ένας από τους κατηγορουμένους, ο πρώην έφεδρος αξιωματικός Ηλίας Τσιαπούρας φυγοδικούσε. Οι ποινές που επιβλήθηκαν ήταν ως εξής:
- Δημήτριος Ιωαννίδης (επικεφαλής της στρατιωτικής αστυνομίας – ΕΣΑ την εποχή της εξέγερσης): 7 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 7 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 38 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων, καθώς και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
- Γεώργιος Παπαδόπουλος (εν ενεργεία δικτάτορας την εποχή της εξέγερσης): 25 χρόνια κάθειρξη για απλή συνέργεια σε ανθρωποκτονίες από πρόθεση και απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και δεκαετής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
- Σταύρος Βαρνάβας (αντιστράτηγος ε.α.): 3 φορές ισόβια για ηθική αυτουργία σε 3 ανθρωποκτονίες από πρόθεση και 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε 17 απόπειρες ανθρωποκτονιών και πρόκληση διάπραξης κακουργημάτων, καθώς και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων.
- Νικόλαος Ντερτιλής (ταξίαρχος ε.α.): Ισόβια κάθειρξη και διαρκής στέρηση των πολιτικών του δικαιωμάτων για ανθρωποκτονία από πρόθεση του φοιτητή Μυρογιάννη.
- Άλλοι τέσσερις ανώτατοι αξιωματικοί καταδικάστηκαν σε 25 χρόνια κάθειρξη κατά συγχώνευση για ηθική αυτουργία σε συνολικά 12 ανθρωποκτονίες και 56 απόπειρες ανθρωποκτονιών, καθώς και σε δεκαετή στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων.
- Άλλοι 12 κατηγορούμενοι τιμωρήθηκαν με ελαφρύτερες ποινές, από 5 μήνες έως 10 χρόνια κάθειρξη για διάφορες κατηγορίες, κυρίως για ηθική αυτουργία σε επικίνδυνες σωματικές βλάβες. (Για ποινές μικρότερες του ενός έτους υπήρχε δικαίωμα εξαγοράς).
Η 17 Νοέμβρη αποτελεί από τότε, μέρα ορόσημο και μνήμης για όσους τόλμησαν να ορθώσουν αντιστάσεις απέναντι στο ολοκληρωτικό καθεστώς των στρατιωτικών. Ταυτόχρονα όμως αποτέλεσε και την κολυμβήθρα του Σιλωάμ για πολλούς από τους συνεργάτες του καθεστώτος, που προσπάθησαν μεταπολιτευτικά να θολώσουν τα νερά για την εμπλοκή τους, και να υπερασπιστούν τις σχέσεις εξουσίας που κατείχαν ή για τις οποίες πρόσβλεπαν.
Ανάχωμα σε αυτό, αποτελεί όμως η συλλογική μνήμη. Πολυπληθείς πορείες στις περισσότερες μεγάλες πόλεις της Ελλάδας, καταλήψεις και συγκρούσεις, έρχονται να πλαισιώσουν τις εκδηλώσεις μνήμης κάθε χρόνο. Εκδηλώσεις όμως που έχουν επίσης αμαυρωθεί από την κρατική βία, με νεκρούς (Σταματίνα Κανελλοπούλου και Ιάκωβος Κουμής το 1980, Μιχάλης Καλτεζάς το 1985) και εκατοντάδες τραυματίες και συλλήψεις, υπενθυμίζοντας ότι ‘η αδερφή του Κράτους ήταν πάντα η Βία’.
Από το Πολυτεχνείο του ’73, Αγώνες για τη Ζωή και την Ελευθερία
Αφίσες μνήμης και εκδηλώσεων για την Εξέγερση του Πολυτεχνείου
https://arxeio2147.espivblogs.net/archives/category/gegonota/polytechneio
